13 علت درد دست و پا در شب؛ درد دست و پا نشانه چیست؟
آیا تا به حال برایتان پیش آمده که در اواسط شب از درد دست یا پا از خواب بیدار شوید؟ این دردها نه تنها خواب شبانه‌تان را مختل می‌کنند بلکه میتوانند نشانهای از مشکلات جدی‌تر باشند. در این مقاله از مجله طبی قصد داریم تا به بررسی کامل و علمی علت درد دست و پا در شب بپردازیم. هرچند که در طول روز شاید کمتر با این مشکل روبرو باشید، اما شب هنگام، این دردها میتوانند به شدت خود را نشان دهند. در ادامه به شما خواهیم گفت چرا این اتفاق می‌افتد و چه عواملی میتوانند دخیل باشند.
درد دست و پا نشانه چیست؟
درد دست و پا میتواند نشانهای از مشکلات مختلف جسمی باشد که طیف گسترده‌ای از علل ساده تا جدی، از مشکلات عضلانی و عصبی گرفته تا اختلالات مفصلی و بیماریهای عروقی را در بر می‌گیرد. در ادامه به تفصیل به بررسی علت درد و دست و پا در شب خواهیم پرداخت.
۱. فشار عضلانی؛ ساده‌ترین و کم‌خطرترین علت درد دست و پا در شب
یکی از دلایل رایج درد دست و پا در شب میتواند فشار عضلانی باشد. اگر طی روز فعالیتهای بدنی سنگینی انجام داده باشید، ممکن است عضلات دست و پایتان دچار گرفتگی و درد شوند. این درد معمولاً در اثر تجمع لاکتیک اسید در عضلات به وجود می‌آید.
چرا شبها درد عضلانی بیشتر حس میشود؟
در طول روز بدن در حال فعالیت است و عضلات گرم و فعال هستند. اما با استراحت در شب و کاهش جریان خون به عضلات، درد ناشی از فشار و گرفتگی بیشتر حس میشود. این نوع درد معمولاً بعد از فعالیتهای ورزشی سنگین یا ایستادن و راه رفتن طولانی مدت رخ می‌دهد.
علائم مشخصه:
- درد شدید و موضعی در عضلات
- احساس سفتی و گرفتگی
- بهبود نسبی درد با حرکت دادن یا ماساژ عضله
این دردها معمولاً موقتی هستند و با استراحت و درمان‌های خانگی مانند استفاده از پد ضد درد کامفواستریپ بهبود می‌یابند. اما اگر فشار بیش از حد به عضلات وارد شود، ممکن است به آسیب‌های جدی‌تری منجر شود.
۲. سندرم پای بیقرار؛ از علل شایع درد دست و پا در شب
اگر در طول شب حس کنید که پاهایتان به طور غیرقابل کنترلی در حال تکان خوردن هستند و نمی‌توانید آرام بگیرید، احتمالاً به سندرم پای بیقرار (Restless Legs Syndrome) دچار شده‌اید. این بیماری که به اختصار RLS نامیده میشود، یکی از دلایل شایع درد و ناراحتی در پاها بهویژه در شب است.
سندرم پای بیقرار چیست؟
RLS یک اختلال عصبی است که باعث ایجاد حس‌های ناخوشایند و نیاز به حرکت دادن پاها میشود. این حالت معمولاً هنگام خواب یا استراحت اتفاق می‌افتد و افراد مبتلا احساس می‌کنند که باید پاهای خود را تکان دهند تا از این احساس ناراحت‌کننده خلاص شوند.
علائم شاخص:
- احساس سوزش، خارش یا تیر کشیدن در پاها
- نیاز مداوم به حرکت دادن پاها
- بدتر شدن علائم هنگام شب و استراحت
- کاهش درد با تکان دادن یا راه رفتن
اختلال سندرم پای بیقرار میتواند به شدت خواب شما را مختل کند و منجر به بی‌خوابی و خستگی مزمن شود. علت دقیق RLS هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما تحقیقات نشان می‌دهند که ممکن است عوامل ژنتیکی، مشکلات عصبی و کمبود مواد معدنی مثل آهن در بروز آن نقش داشته باشند.
۳. کمبود مواد معدنی؛ علت درد ماهیچه ساق پا و نشان‌دهنده نقش مهم تغذیه در سلامت عضلات و اعصاب
به نقل از Mayo Clinic یکی دیگر از علل شایع درد دست و پا در شب کمبود مواد معدنی مانند کلسیم، پتاسیم و منیزیم است. این مواد معدنی نقش حیاتی در عملکرد عضلات و اعصاب دارند و کمبود آن‌ها میتواند به انقباضات و گرفتگی‌های عضلانی منجر شود.
چرا کمبود مواد معدنی باعث درد دست و پا در شب میشود؟
برای درک علت درد دست و پا در شب به سبب کمبود مواد معدنی باید با نقش این مواد در بدن آشنا شویم:
- کلسیم: یکی از وظایف اصلی کلسیم در بدن، تنظیم انقباض عضلات است. کمبود کلسیم میتواند باعث انقباضات غیرعادی و دردناک در عضلات دست و پا شود.
- پتاسیم: پتاسیم نقش کلیدی در تعادل الکترولیت‌های بدن دارد و کمبود آن میتواند منجر به ضعف عضلانی و درد شود.
- منیزیم: منیزیم به آرامش عضلات کمک می‌کند. کمبود این ماده معدنی میتواند به گرفتگی‌های شدید و دردناک عضلانی منجر شود، به خصوص در شب.
علائم کمبود مواد معدنی:
- گرفتگی‌های مکرر عضلات به ویژه ساق پا در شب
- خستگی و ضعف عمومی
- حساسیت به لمس در عضلات
اگر علت درد ماهیچه ساق پا شما شما ناشی از کمبود مواد معدنی باشد، بهبود رژیم غذایی و افزایش مصرف این مواد میتواند به کاهش علائم کمک کند.
۴. نوروپاتی محیطی؛ آسیب به اعصاب دست و پا علت درد دست و پا در شب
به نقل از National Institutes of Health (NIH) (.gov) نوروپاتی محیطی یکی از علل جدی‌تر درد دست و پا در شب است. این اختلال زمانی رخ می‌دهد که اعصاب محیطی که وظیفه انتقال پیام‌های حسی و حرکتی را بر عهده دارند، آسیب ببینند. شایع‌ترین علت نوروپاتی محیطی، دیابت است، اما عوامل دیگری نیز میتوانند در بروز آن نقش داشته باشند.
نوروپاتی محیطی چیست؟
نوروپاتی به معنای آسیب به اعصاب است که میتواند بر عملکرد طبیعی آن‌ها تأثیر بگذارد. این آسیب ممکن است باعث ایجاد درد، سوزش، بی‌حسی یا ضعف در دست‌ها و پاها شود.
علائم نوروپاتی محیطی:
- درد شدید، سوزش یا سوزن سوزن شدن در دست‌ها و پاها
- بی‌حسی یا کاهش حس در نواحی آسیب‌دیده
- ضعف عضلانی و مشکل در حرکت دادن دست‌ها یا پاها
این نوع درد اغلب در شب شدیدتر میشود، زیرا در طول شب فعالیتهای معمول روزانه کاهش می‌یابد و توجه بیشتری به علائم ایجاد میشود. افراد مبتلا به دیابت، افراد مسن و کسانی که در معرض سموم یا مواد شیمیایی قرار گرفته‌اند، بیشتر در معرض خطر نوروپاتی محیطی هستند.
۵. مشکلات مفصلی مثل آرتروز ؛ علت درد دست و پا در شب
اگر درد دست و پا شما در شب با خشکی و تورم همراه است، احتمال دارد که مشکلات مفصلی مانند آرتروز علت اصلی باشند. این مشکلات مفصلی میتوانند به خصوص در شب و هنگام استراحت باعث ایجاد درد شوند.
آرتروز چیست؟
آرتروز یک بیماری التهابی است که باعث تخریب غضروف‌های مفصلی میشود. این بیماری شایع‌ترین علت زانو درد در چهل سالگی به بالا است و بیشتر در افراد مسن رخ می‌دهد و میتواند به درد و سفتی مفاصل منجر شود.
علائم آرتروز:
- درد مفاصل به خصوص هنگام شب
- سفتی و خشکی مفاصل بهویژه پس از بیدار شدن
- تورم و التهاب در ناحیه مفاصل
افرادی که به آرتروز مبتلا هستند، اغلب با دردهای شبانه دست و پا دست و پنجه نرم می‌کنند. این دردها معمولاً با کاهش فعالیتهای روزانه و افزایش استراحت در شب بدتر می‌شوند. به نقل از Voltaren.com یکی از دلایل این موضوع است که مفاصل ما هنگام استفاده از آن‌ها، روان‌کاری می‌شوند، اما در شب که کمتر حرکت می‌کنیم، روان‌کاری کمتری دارند. همچنین، درد مفاصل در شب بیشتر احساس میشود زیرا حواس‌پرتی کمتری برای دور کردن توجه شما از درد وجود دارد. یکی از راه‌های کنترل آرتروز، تزریق ژل در زانو است.
۶. مشکلات عروقی نظیر اختلال در گردش خون؛ علت درد دست و پا در شب
یکی دیگر از دلایل درد دست و پا در شب میتواند مشکلات عروقی و گردش خون نادرست باشد. اگر خون به خوبی در اندام‌ها جریان نداشته باشد، ممکن است با درد، ورم یا حس سنگینی در دست‌ها و پاها مواجه شوید. دو مشکل عروقی اصلی که میتوانند منجر به درد شبانه شوند، نارسایی وریدی و بیماری شریان محیطی هستند.
- نارسایی وریدی: این مشکل زمانی رخ می‌دهد که دریچه‌های وریدی نمی‌توانند به درستی کار کنند و خون به‌جای بازگشت به قلب، در اندام‌ها تجمع پیدا می‌کند. این حالت میتواند باعث درد و تورم شود.
- بیماری شریان محیطی: این بیماری زمانی رخ می‌دهد که عروق خونی که اکسیژن و مواد مغذی را به اندام‌ها می‌رسانند، باریک یا مسدود شوند. این امر باعث کمبود اکسیژن در عضلات شده و درد ایجاد می‌کند.
علائم مشکلات عروقی:
- احساس درد یا سنگینی در پاها به‌خصوص بعد از مدتی استراحت
- تورم و ورم پاها یا دست‌ها
- سردی دست‌ها یا پاها
مشکلات عروقی نیاز به بررسی‌های دقیق پزشکی دارند، چرا که میتوانند به مشکلات جدی‌تری مانند ترومبوز یا زخم‌های عروقی منجر شوند.
7. مشکلات هورمونی؛ علت ایجاد دردهای شبانه در دست و پا
نتایج تحقیقات منتشر شده در 2014 تغییرات یا اختلالات هورمونی نیز میتوانند نقش مهمی در ایجاد دردهای شبانه در دست و پا داشته باشند. به خصوص در زنان، تغییرات هورمونی ناشی از دوران بارداری، یائسگی یا حتی مصرف داروهای هورمونی میتواند تأثیر قابل توجهی بر سلامت عضلات و مفاصل بگذارد.
چرا هورمون‌ها بر درد شبانه دست و پا تأثیر می‌گذارند؟
هورمون‌ها به عنوان یکی از عوامل اصلی تنظیم متابولیسم بدن و تعادل مواد معدنی در عضلات و استخوان‌ها شناخته می‌شوند. به عنوان مثال:
- کاهش استروژن در دوران یائسگی میتواند باعث کاهش تراکم استخوان‌ها و افزایش التهاب در مفاصل شود که منجر به درد در دست‌ها و پاها، بهویژه در شب میشود.
- نوسانات پروژسترون و استروژن در دوران بارداری نیز ممکن است باعث تورم و درد در اندام‌ها، خصوصاً پاها، به دلیل افزایش فشار خون و تجمع مایعات شوند.
علائم مشکلات هورمونی:
- دردهای ناگهانی و پراکنده در مفاصل و عضلات
- تورم یا التهاب در ناحیه دست‌ها و پاها
- نوسانات شدید در انرژی و خلق‌وخوی
اگر متوجه دردهای ناگهانی و بی‌دلیل در دست‌ها و پاهایتان شده‌اید، شاید لازم باشد به تأثیرات هورمونی و تغییرات جسمی خود دقت بیشتری کنید.
8. مشکلات استخوانی نظیر پوکی و ضعف استخوان؛ علت دردهای شبانه دست و پا
مشکلات استخوانی از جمله پوکی استخوان یا آسیب‌های فشاری نیز میتوانند علتی برای درد دست و پا در شب باشند. با افزایش سن یا کمبود مواد معدنی، استخوان‌ها ممکن است شکننده شوند و به راحتی دچار آسیب شوند.
پوکی استخوان چیست؟
پوکی استخوان یک بیماری شایع است که در آن تراکم و قدرت استخوان‌ها کاهش پیدا می‌کند و آن‌ها شکننده‌تر می‌شوند. این بیماری به خصوص در زنان پس از یائسگی رایج است و میتواند به دردهای مفصلی و استخوانی منجر شود و یکی از انواع علت صدا دادن زانو محسوب میشود.
علائم پوکی استخوان:
- درد مبهم و مداوم در استخوان‌ها، به خصوص در شب
- ضعف استخوانی و افزایش احتمال شکستگی‌های کوچک
- کمردرد یا درد در نواحی مفصلی
در چنین شرایطی، حتی کوچکترین ضربه یا فشار میتواند باعث شکستگی یا آسیب استخوانی شود که به دردهای شدید در شب منجر خواهد شد.
9. فیبرومیالژیا؛ علت درد مزمن شبانه در سراسر بدن
فیبرومیالژیا یک بیماری مزمن است که با درد گسترده و مداوم در عضلات و مفاصل بدن همراه است. نتایج تحقیقات منتشر شده در National Institutes of Health (NIH) (.gov) نشان می‌دهد که این بیماری اغلب در شب شدت می‌یابد و میتواند یکی از دلایل درد دست و پا در شب باشد.
فیبرومیالژیا چیست؟
فیبرومیالژیا یک اختلال درد مزمن است که بر عملکرد سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به این بیماری معمولاً دردهای شدید و غیرقابل توضیح در سراسر بدن، از جمله دست‌ها و پاها، تجربه می‌کنند.
علائم فیبرومیالژیا:
- درد مداوم و پراکنده در عضلات و مفاصل
- خستگی شدید و مشکل در خواب
- حساسیت شدید به لمس و فشار
افرادی که به فیبرومیالژیا مبتلا هستند معمولاً در شب با تشدید دردها مواجه می‌شوند و این موضوع به شدت بر کیفیت خواب آن‌ها تأثیر می‌گذارد. دلیل دقیق این بیماری هنوز مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد که عوامل ژنتیکی و استرس‌های مزمن نقش مهمی در بروز آن دارند.
10. داروها؛ عوارض جانبی ناشی از مصرف برخی داروها علت درد دست و پا در شب
مصرف برخی داروها نیز میتواند باعث ایجاد درد دست و پا در شب شود. برخی از داروهای خاص میتوانند باعث اختلال در عملکرد عضلات، اعصاب یا حتی سیستم‌های هورمونی شوند که منجر به دردهای شبانه میشود.
کدام داروها ممکن است باعث درد شوند؟
درد دست و پا در شب میتواند ناشی از عوارض داروهای زیر باشد:
- داروهای کاهشدهنده کلسترول (استاتینها): این داروها ممکن است باعث درد عضلانی به‌خصوص علت درد ماهیچه ساق پا شوند.
- کورتیکواستروئیدها: این داروها ممکن است باعث ضعف عضلانی و دردهای مفصلی شوند.
علائم ناشی از عوارض داروها:
- درد ناگهانی و بدون دلیل مشخص در دست‌ها یا پاها
- ضعف و خستگی عضلانی
- تشدید درد پس از مصرف داروها
اگر شما دردهای شبانه را تجربه می‌کنید و به تازگی داروی جدیدی مصرف کرده‌اید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید تا تأثیرات دارو بررسی شود.
11. بیماریهای مزمن التهابی؛ وقتی التهاب مزمن باعث درد شبانه مفاصل میشود
بیماریهای التهابی مزمن مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید نیز میتوانند علتی برای درد دست و پا در شب باشند. این بیماری‌ها به دلیل حمله اشتباه سیستم ایمنی بدن به بافت‌های سالم باعث التهاب مزمن در مفاصل و عضلات می‌شوند.
چرا التهاب مزمن دردشبانه مفاصل را ایجاد می‌کند؟
به نقل از medicalnewstoday.com سطح کورتیزول در شب معمولاً پایین است و در طول خواب افزایش می‌یابد. با این حال، در افراد مبتلا به بیماریهای التهابی مزمن مانند آرتریت روماتوئید (RA)، کورتیزول در طول شب افزایش نمی‌یابد. این امر منجر به کاهش اثرات ضد التهابی میشود و در نتیجه درد مفاصل بیشتر میشود.
علائم بیماریهای التهابی:
- درد شدید و مداوم در مفاصل و عضلات
- تورم و قرمزی در نواحی آسیب‌دیده
- خشکی مفاصل بهویژه پس از بیدار شدن از خواب
آرتریت روماتوئید شایع‌ترین علت درد پاشنه پا نیز هست. این بیماری‌ها معمولاً نیاز به درمان‌های پزشکی و کنترل دقیق دارند، زیرا میتوانند به مرور زمان به بافت‌های بدن آسیب برسانند. برای درمان فوری زانو درد ناشی از آرتریت روماتوئید به پزشک متخصص مراجعه کنید.
12. استرس و اضطراب؛ علت درد دست و پا در شب با منشا روانی
استرس و اضطراب میتوانند به شدت روی بدن تأثیر بگذارند و یکی از پیامدهای آن، درد دست و پا در شب است. هنگامی که ذهن شما دچار تنش است، بدن نیز به این تنش پاسخ می‌دهد و ممکن است با دردهای غیرمنتظره‌ای در دست‌ها و پاها روبرو شوید.
چگونه استرس بر درد دست و پا در شب تأثیر می‌گذارد؟
استرس مزمن میتواند باعث تنش در عضلات و افزایش سطح کورتیزول شود که به نوبه خود ممکن است دردهای عضلانی و مفصلی را تشدید کند. همچنین، اضطراب میتواند باعث بدتر شدن اختلالات عصبی مانند سندرم پای بیقرار شود.
علائم ناشی از استرس:
- دردهای پراکنده و غیرمتمرکز در بدن
- تشدید علائم درد در شب و هنگام استراحت
- احساس سفتی و تنش در عضلات
مدیریت استرس و اضطراب میتواند به کاهش این نوع دردها کمک کند و بهبود کیفیت خواب را به همراه داشته باشد.
13. بیماریهای خودایمنی؛ علت درد و دست و پا در شب
بیماریهای خودایمنی مانند اسکلروز چندگانه (MS) و میاستنی گراویس نیز ممکن است باعث دردهای شبانه شوند. در این بیماری‌ها، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌های سالم حمله کرده و باعث آسیب به اعصاب و عضلات میشود.
علت درد شبانه عضلات و مفاصل در بیماریهای خودایمنی چیست؟
این بیماری‌ها اغلب به دلیل حمله سیستم ایمنی به اعصاب یا عضلات باعث درد و ضعف می‌شوند. آسیب به اعصاب میتواند باعث ایجاد حس‌های غیرطبیعی مانند سوزن سوزن شدن یا درد تیر کشنده شود که معمولاً در شب تشدید میشود.
علائم بیماریهای خودایمنی:
- درد و ضعف عضلانی
- سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی در اندام‌ها
- خستگی شدید و بی‌حالی
این بیماری‌ها معمولاً به مرور زمان تشدید می‌شوند و نیاز به مراقبت‌های پزشکی مداوم دارند.
چه زمانی باید به علت درد دست و پا در شب پزشک مراجعه کنیم؟
همانطور که در این مقاله مشاهده کردید، عوامل مختلفی میتوانند باعث درد دست و پا در شب شوند. اما چه زمانی باید نگران شد و به پزشک مراجعه کرد؟ اگر هر یک از موارد زیر را تجربه کردید، بهتر است برای ارزیابی دقیق‌تر به پزشک مراجعه کنید:
- درد شما به طور ناگهانی و بدون هیچ دلیل مشخصی شروع شده است.
- درد شما به مدت طولانی ادامه دارد و روز به روز بدتر میشود.
- با درد همراه با علائم دیگری مانند بی‌حسی، ضعف یا تغییرات در رنگ پوست مواجه هستید.
- احساس می‌کنید که درد شما خواب یا فعالیتهای روزانه‌تان را به شدت مختل کرده است.
در نهایت علت درد دست و پا در شب میتواند ناشی از عوامل متعددی باشد که از مشکلات عصبی و عضلانی گرفته تا اختلالات عروقی و بیماریهای مزمن متفاوت است. فهمیدن ریشه دقیق درد بسیار مهم است، زیرا این موضوع میتواند به شما کمک کند تا بهتر با این مشکل مقابله کنید. به خاطر داشته باشید که شناسایی صحیح علت درد، اولین گام برای بهبود شرایط شماست.
